Ruim 300 zijn er nu: BIZ-zen ofwel voluit: bedrijveninvesteringszones. Het begon tien jaar geleden met experimenteren. Vijf jaar later ging het voor het ‘echie’: op 1 januari 2015 trad de Wet op de bedrijveninvesteringszones (BIZ-wet) in werking. Sindsdien is het aantal BIZ-zen fors toegenomen. Daaruit blijkt dat de BIZ een belangrijk middel is geworden om de economische positie van een bedrijvengebied te versterken. Ondernemers en vastgoedeigenaren nemen daartoe zelf initiatief en dragen zelf de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en de uitvoering. Dat maakt BIZ zo sterk: gefundeerd op eigen ondernemerschap, eigen vermogen en eigen geldstromen.
Gezamenlijk belang
Ondernemers en vastgoedeigenaren hebben belang bij een goede kwaliteit van het gebied waar ze zijn gevestigd. Dat kan een winkelcentrum zijn, een bedrijventerrein, een kantorenzone of een ander gebied waar veel bedrijvigheid is gevestigd. Vanouds zijn er ondernemersverenigingen waarin ondernemers hun krachten bundelen om hun gezamenlijke belangen te versterken, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat het gebied aantrekkelijk is ingericht, de veiligheid wordt geborgd, er evenementen worden georganiseerd en het gebied op de kaart wordt gezet. Veelal draait zo’n vereniging op de inzet van enkele voortrekkers. Dat is geen punt zolang iedereen maar een steentje bijdraagt. In de praktijk blijkt dat echter weleens tegen te vallen: er zijn er altijd die graag de vruchten plukken, maar de lasten niet willen dragen en zo gratis op de bagagedrager meeliften. Freeriders worden ze genoemd.
Iedereen draagt bij
De BIZ zorgt ervoor dat wie baat heeft bij een gezamenlijke inzet om de bedrijfsomgeving aantrekkelijk te maken en te houden, ook bijdraagt in de dekking van de kosten. Met een BIZ zijn er geen freeriders meer, iedereen draagt bij. De gemeente legt daartoe bij de ondernemers of de vastgoedeigenaren of bij beiden een heffing op door een opslag op de onroerendzaakbelasting (OZB). De gemeente keert de opbrengst van die heffing dan weer in de vorm van een subsidie uit aan de vereniging of stichting van de ondernemers en/of eigenaren. De vereniging of stichting voert vervolgens de vooraf vastgelegde activiteiten uit en legt daarover verantwoording af aan de deelnemers en de gemeente. Het zal duidelijk zijn dat zoiets alleen kan op grond van een wet (de BIZ-wet) en een zorgvuldig te doorlopen procedure. Uit die procedure moet blijken dat een ruime meerderheid van de ondernemers en/of eigenaren met de instelling van de BIZ instemt. Dat vereist een goede voorbereiding, lobbywerk en doorzettingsvermogen.
Meeste BIZ-zen van het eerste uur nog steeds actief…
Dat een BIZ voordelen oplevert en blijft opleveren blijkt uit de vele BIZ-zen uit het begin van de experimenteerperiode die onder de definitieve wet zijn voortgezet en inmiddels aan hun derde periode gaan beginnen. Een BIZ is namelijk maximaal vijf jaar van kracht. Om de BIZ na afloop van die termijn voort te zetten moet opnieuw de oprichtingsprocedure worden doorlopen. De BIZ moet dus steeds opnieuw zijn nut bewijzen. Dat houdt alle belanghebbenden scherp.
In totaal zijn er nu (eind 2019) 301 actieve BIZ-zen. Daarvan beslaan vier BIZ-zen meerdere gebieden, waardoor het aantal gebieden waar een BIZ van kracht is op 325 komt.
In de eerste jaren (2010/2012) van de experimenteerperiode zijn er meer dan honderd BIZ-zen opgericht (114 om precies te zijn). Hiervan zijn er 92 nog steeds actief, of soms weer omdat het niet altijd lukte om direct voldoende draagvlak voor de verlenging te krijgen. In de aanloop naar de definitieve BIZ-wet was het even rustig met de oprichting van nieuwe BIZ-zen, maar sinds de wet per 1-1-2015 van kracht is, zijn er per saldo 207 BIZ-zen bijgekomen.
De BIZ Centrumgebied Hoogeveen heeft de eer van de eerste BIZ in Nederland (in 2009 draagvlak verkregen, per 1-1-2010 in werking getreden). Met succes, want er is een ruime meerderheid om de BIZ ook voor de periode 2020-2024 voort te zetten. Andere vroege en in 2019 nog steeds functionerende BIZ-zen zijn Oud-Rijswijk, Keizerstraat (Scheveningen), Dierenselaan/Apeldoornselaan (Den Haag), Buurtschap Centrum 2005 (Den Haag), Centrum Mijdrecht (gaan ook alle door voor de derde ronde), Dieze-Centrum (Zwolle) (wil ook door), Koopcentrum Hillegom (haalt de derde ronde niet) en Vijfsluizen (Schiedam). De laatste valt de eer te beurt van de eerste BIZ van een bedrijventerrein; voor voortzetting na 2019 ontbreekt echter het draagvlak.
…maar er zijn er ook geëindigd…
Er vallen dus ook BIZ-zen af. Sommigen zijn geëindigd met het verstrijken van de werkingstermijn; voor voortzetting was geen animo of ontbrak voldoende draagvlak. Maar er zijn er ook die actief zijn gestopt omdat een meerderheid van de bijdrageplichtigen (de ondernemers en/of eigenaren) daartoe op enig moment hebben besloten. De BIZ-wet stelt dat op verzoek van tenminste een vijfde van de bijdrageplichtigen, de gemeente verplicht is om iedereen in de gelegenheid te stellen zich schriftelijk voor of tegen de voortijdige beëindiging van de BIZ uit te spreken. Een enkelvoudige meerderheid is dan voldoende. Zo ging de BIZ Assendorperstraat-Groot Wezenland (Zwolle), opgericht in 2011 op initiatief van een aantal ondernemers alweer binnen een jaar ter ziele. Dat gebeurde ook met de BIZ Osdorper Ban Gebruikers.
Een andere reden tot (voortijdige) beëindiging van een BIZ kan de instelling van een gemeentebreed ondernemersfonds zijn volgens het zogenaamde Leidse model. Dit speelde onder andere in de gemeenten Utrecht, Culemborg, Heerlen en Noordwijk. Voortzetting van de BIZ is dan meestal niet zinvol, al zijn er uitzonderingen.
…en toch weer of alsnog opgericht
Zo bestaat er naast het Ondernemersfonds Utrecht ook nog een BIZ Woonboulevard Utrecht, en naast het Stadsfonds Hilversum de BIZ Gijsbrecht van Amstelstraat. Toen bleek dat de opbrengst van het Stadsfonds voor de ‘Gijsbrecht’ minder was dan van de oorspronkelijke BIZ (2011), is de BIZ alsnog weer opgericht. In Noordwijk is inmiddels besloten het ondernemersfonds weer op te heffen. Met ingang van 2020 treden er twee nieuwe BIZ-zen in werking voor de winkelgebieden van Noordwijk-Binnen en Noordwijk aan Zee.
Ondanks veel enthousiasme en doorzettingsvermogen van initiatiefnemers om een BIZ op te richten leidt dat niet altijd tot het beoogde resultaat. In de eerdergenoemde beginperiode haalden 56 BIZ-initiatieven de vereiste meerderheid niet. Bij ten minste nog zo’n aantal kwam het niet eens tot stemming en werd het initiatief voortijdig afgebroken. Toch zijn van deze gestrande initiatieven er later een twintigtal alsnog opgericht. Doorzetten loont dus!
BIZ-zen zijn er in vele soorten en maten en voor gebruikers en eigenaren, daarover meer in 10 jaar BIZ-zen van zeehaven tot winkelstrip , 10 jaar BIZ-zen door ondernemerskracht en 10-jaar BIZ-zen: lusten en lasten eerlijk delen