BIZ-zen bestaan door en voor de ondernemers. Zij nemen het initiatief en zij dragen de verantwoordelijkheid voor de uitvoering. 10 jaar BIZ-zen in Nederland kan niet zonder ondernemerskracht.
Er zijn BIZ-zen van ondernemers, van eigenaren en van beiden. In BIZ-termen zijn zij allemaal bijdrageplichtigen: zij worden als gebruiker of eigenaar aangeslagen voor de BIZ-heffing bovenop de aanslag van de onroerende-zaak-belasting (OZB). Dat klinkt nogal als ‘van bovenop opgelegd’ (en voor een deel van de bijdrageplichtigen zal dat ook zo voelen), maar de BIZ komt natuurlijk van onderop. BIZ-zen ontstaan en bestaan alleen door de ondernemerskracht van de gebruikers en eigenaren in een gebied.
Meeste BIZ-zen van ondernemers
Verreweg de meeste BIZ-zen worden gedragen door de ondernemers die met hun bedrijf in het gebied zijn gevestigd, namelijk 246 (82%) van de 301 BIZ-zen die eind 2019 in Nederland actief zijn. In BIZ-termen zijn dat de ‘gebruikers’ van het onroerend goed in het gebied dat niet voor wonen wordt gebruikt. Die gebruikers kunnen zelfstandige ondernemers en ondernemingen zijn, maar ook lokale vestigingen van grotere bedrijven. Zeker in winkelgebieden zal een deel van de panden gebruikt worden door filiaalbedrijven van grotere winkelketens. Hoe dan ook, een BIZ komt niet tot stand (en kan ook niet voortbestaan) zonder de kracht van het eigen ondernemerschap. Die ondernemerskracht komt veelal vanuit de zelfstandige ondernemers in het gebied. Zij voelen doorgaans het meest direct het belang van een goede en aantrekkelijke bedrijfsomgeving, zowel waar het gaat om de openbare ruimte, als om de gezamenlijke presentatie naar buiten. Zij zijn de initiators en stimulators die de BIZ op gang brengen en draaiende houden. Gebruikers-BIZ-zen zijn dus met recht ondernemers-BIZ-zen. Ze zijn er voor alle soorten gebieden en van klein tot groot: van de BIZ 19 bedrijventerreinen Venlo tot de BIZ Centrum Puttershoek.
Eigenaren spelen een bescheiden rol…
Dat wil niet zeggen dat bij vastgoedeigenaren geen initiatief en ondernemerskracht bestaat, maar hun belang lijkt toch meer op afstand te staan. Waarde van vastgoed wordt nu eenmaal door meer factoren bepaald dan alleen de aantrekkelijkheid van het gebied. En ook letterlijk staan eigenaren vaak op grote afstand. Dat komt tot uitdrukking in het bescheiden aantal BIZ-zen dat door eigenaren wordt gedragen. Eind 2019 zijn er 30 vastgoed-BIZ-zen (10%). Ze zijn er voor zowel bedrijventerreinen als centrum- en winkelgebieden. Voorbeelden zijn de bedrijventerreinen Het Ambacht in Westervoort en Veenderveld in Roelofarendsveen, het kantorengebied Rieker Businesspark in Amsterdam en de winkelgebieden Korvel en Besterd in Tilburg.
…naast en met gebruikers…
Van die 30 vastgoed BIZ-zen zijn er 12 die samen met een gebruikers-BIZ in (ongeveer) hetzelfde gebied actief zijn. Alle 12 betreffen een centrum- of winkelgebied. Voorbeelden zijn Centrumgebied Alphen aan den Rijn, West-Kruiskade e.o. in Rotterdam, Binnenstad Deventer en Het Rokin in Amsterdam. In die gebieden bestaan dus een gebruikers-BIZ en een eigenaren-BIZ naast elkaar. Wellicht is het beter te zeggen ‘met elkaar’, want er zal tussen beide BIZ-zen een innige samenwerking bestaan. Dat ze niet gezamenlijk één BIZ van gebruikers en eigenaren vormen zal vooral pragmatische redenen hebben.
…in een LAT-relatie…
Twee afzonderlijke BIZ-zen voor gebruikers en eigenaren kan namelijk zijn voordelen hebben, bij voorbeeld bij de begrenzing van het BIZ-gebied. Een aparte begrenzing voor gebruikers en eigenaren kan de kansen op het verkrijgen van het vereiste draagvlak onder gebruikers en eigenaren vergroten. Ook de procedures kunnen afzonderlijk worden doorlopen. Soms heeft de ene groep wat meer tijd nodig dan de andere, of komt pas in beweging nadat het succes van de andere groep is gebleken. Voor Binnenstad IJsselstein kwam de eigenaren-BIZ twee jaar na die van de gebruikers. Dat was ook bij Winkelcentrum Malden het geval. Bij Nieuwe Binnenweg Centrum (Rotterdam) duurde het nog wat langer: de gebruikers BIZ is er sinds 2011, de eigenaren schuiven in 2020 aan. Voortzetting van de BIZ (2012-2016) voor de Dorpstraat in Zoetermeer had extra tijd en inzet nodig. In 2017 kwam er al wel een vastgoed-BIZ. Voor de gebruikers-BIZ bleek een jaar later echter onvoldoende draagvlak. Bij Osdorper Ban (Amsterdam) hield de gebruikers-BIZ er al binnen een jaar weer mee op. Beide gebieden kennen nu alleen een eigenaren-BIZ. Ze horen dus niet bij genoemde 12.
… of samen met gebruikers
Mooier is natuurlijk als eigenaren en gebruikers in één BIZ samenwerken. Dat stelt nog meer eisen aan de samenwerking, aan het proces om daartoe te komen en aan de draagvlakmeting; en dat vraagt dus nog meer ondernemerskracht. Die blijkt wel degelijk aanwezig: er zijn 25 (8%) BIZ-zen van eigenaren én gebruikers. Ze betreffen zowel bedrijventerreinen als centrum- en winkelgebieden. Voorbeelden zijn Hartje Gorinchem, Eindhoven Centrum en Bedrijventerrein Schiebroek in Rotterdam. Die gemeente telt – opvallend – nog zes andere gebruikers/eigenaren-BIZ-zen, waaronder de grootste BIZ in budget: Rotterdam Centrum. In 2020 komt daar nog een bij.
Verenigingen en stichtingen
Gebruikers en eigenaren vormen voor het oprichten en uitvoeren van de BIZ een vereniging of stichting. Van de 301 actieve BIZ-zen worden er 155 (51%) beheerd door een stichting en 146 (49%) door een vereniging. De stichting of vereniging is verantwoordelijk voor de uitvoering van de activiteiten en de besteding van het budget. Ze legt daarover jaarlijks verantwoording af aan de deelnemers (gebruikers en/of eigenaren) en aan de gemeente. De gemeente moet er namelijk op kunnen toezien dat de de gelden overeenkomstig de bepalingen van de BIZ-verordening worden besteed. De keuze voor een stichting of vereniging zal veelal een pragmatische zijn.
BIZ-zen met een vereniging vinden vooral in Amsterdam. Van de 66 BIZ-zen in deze grootste BIZ-gemeente worden er 63 gerund door een vereniging. Dat is 43% van alle verenigings-BIZ-zen. Ook in Den Haag (20 van de 22) en de gemeente Westland (7 van de 8) zijn het bijna allemaal verenigingen. In Rotterdam daarentegen zijn het alleen maar stichtingen (23).
Scheiding van verantwoordelijkheden
Veel BIZ-zen komen voort uit een bestaande samenwerking van ondernemers in een ondernemersvereniging. Soms neemt die vereniging ook de rol van BIZ-vereniging op zich, zoals bij bedrijventerrein Hessenpoort (Zwolle), maar meestal wordt daarvoor een aparte rechtspersoon voor opgericht in de vorm van een BIZ-stichting of -vereniging. Er kunnen diverse praktische en juridische redenen zijn om zo’n scheiding aan te brengen. Het gebied waarover de ondernemersvereniging gaat kan bijvoorbeeld anders begrensd zijn dan de BIZ. Scheiding helpt ook voor een helder zicht op en verantwoording over de financiën.
De uitvoering van de activiteiten kan eveneens bij een afzonderlijke organisatie liggen. Deze werkt dan in opdracht van de BIZ-vereniging of-stichting werkt. Dat kan een professionele parkmanagementorganisatie zijn, een winkelstraatmanager, of ook de ondernemers- of vastgoedvereniging. Parkmanagement treffen we meestal aan op bedrijventerreinen. Zo vallen de 19 Venlose bedrijventerreinen alle onder één parkmanagementorganisatie. De Stichting Parkmanagement Venlo is de BIZ-stichting. Daarnaast is er de ondernemersvereniging Ondernemend Venlo waarvan de gebruikers in de BIZ-gebieden gratis, maar niet automatisch lid kunnen worden. Deze vereniging behartigt de ondernemersbelangen en biedt de leden de mogelijkheid mee te beslissen over de besteding van de opbrengsten uit de BIZ. De uitvoering ligt dan weer bij een private parkmanagement BV.
Ondernemerskracht
Een BIZ-stichting of -vereniging is niet zo maar een formaliteit. De gemeente Amsterdam zag zich genoodzaakt de BIZ-verordening Sierplein van rechtswege in te trekken, omdat de ondernemers niet tot oprichting van de BIZ-vereniging konden komen. Blijkbaar werd het initiatief meer gedragen en getrokken door de externe partij die het oprichtingsproces begeleidde, dan door de ondernemers zelf.
Daaruit blijkt maar weer: hoe belangrijk externe partijen bij de oprichting en uitvoering van een BIZ ook kunnen zijn, de BIZ staat of valt bij de ondernemerskracht van de gebruikers en eigenaren zelf. Als die ontbreekt dan is de BIZ geen lang leven beschoren, zo deze al tot leven komt.
Andere blogs over 10 jaar BIZ-zen: 10 jaar BIZ-zen, met succes!, 10 jaar BIZ-zen van zeehaven tot winkelstrip en 10 jaar BIZ-zen: lusten en lasten eerlijk delen